apr 2022 Onderzoek naar ontplofbare oorlogsresten op Terschelling
Één van onze leden voert een vooronderzoek naar ontplofbare oorlogsresten uit op een van de Nederlandse Waddeneilanden: Terschelling. Terschelling was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog onderdeel van de Atlantikwall en kende een bezetting van 2200 Duitsers op 3300 eilandbewoners. Het vooronderzoek op Terschelling belooft daarmee een groot en interessant project te worden.
Op 16 mei 1940 zetten de eerste Duitse militairen voet op Terschelling. Vanaf de zomer van 1940 werd het Waddengebied ter verdediging ingericht als de meest voorwaarts gelegen verdedigingsgordel tegen het geallieerde bombardementsoffensief op Duitsland. Dit maakte dat de bezetting op Terschelling zich voornamelijk liet kenmerken door het grote aantal ingekwartierde Duitse soldaten op het eiland.
Veel eilandbewoners werden, al dan niet gedwongen, ingezet om samen te werken met de Duitsers aan de bouw van verschillende verdedigingswerken. De vele bunkers die werden aangelegd, waren onderdeel van de Atlantikwall; een ruim 6000 km lange verdedigingslinie van Noorwegen tot en met Spanje, bestaande uit bunkers, kanonnen en mijnenvelden.
Het belangrijkste bunkercomplex op Terschelling was de Tigerstelling aan de Delleweg in West-Terschelling. Het complex bestond uit 102 bouwwerken met als hart de commandobunker ‘Bertha’. Vanuit hier werden door de Duitse luchtmacht de gevechtshandelingen in het luchtruim boven Terschelling gecoördineerd. De Tigerstelling droeg mede bij aan het neerhalen van bijna tweehonderd geallieerde vliegtuigen. De geallieerde toestellen vielen voornamelijk ten prooi aan de Duitsers wanneer zij op de terugweg van Duitsland aangeschoten waren en de kortste weg naar Engeland zochten. Naast de Tigerstelling kende Terschelling nog vele andere bunkercomplexen en radar-opstellingen. Enkele voorbeelden hiervan zijn Stelling West-Batterij, Stelling Groenplank, Stelling Margot en Stelling 10H.
Op verschillende luchtfoto’s die zijn aangeschaft voor dit project zijn deze indrukwekkende verdedigingswerken te zien. In sommige gevallen zijn de voormalige loopgraafcontouren nog steeds zichtbaar in het hedendaagse landschap.
De bevrijding van Terschelling duurde lang voor de eilandbewoners. De Canadese troepen die Friesland in april 1945 hadden bevrijd, stootten niet meteen door naar de Waddeneilanden. De offers zouden te groot zijn zonder een algehele Duitse capitulatie. Met twee kustbatterijen, radarinstallaties en een groot aantal wapens op het eiland, in combinatie met de gunstige ligging, had Terschelling de potentie om een groot strijdtoneel te worden. Nadat de capitulatie van Duitse eenheden in Nederland op 5 mei 1945 een feit was, zetten op 21 mei 1945 de eerste Canadese en Britse officieren voet aan wal. Het duurde echter tot 29 mei 1945 voordat het gezag officieel door de Duitsers werd overgedragen aan de Engelse troepen. Uiteindelijk verlaat de laatste Duitse soldaat het eiland op 5 juni 1945.
Om al de verdedigingswerken en militaire werken op zo goed mogelijk in kaart te brengen, maken onze leden intensief gebruik van de kaarten uit het gemeentearchief. Hier staat in veel gevallen aangegeven om wat voor soort bouwwerk het gaat. Niet in alle gevallen hebben militaire werken bijvoorbeeld een indicatie als ontplofbare oorlogsresten. Uiteindelijk zal op basis van archiefonderzoek, literatuuronderzoek en luchtfotoanalyses een overzichtskaart worden opgesteld door onze leden.